Spirituele mensen zijn niet gek

door Kim Michaels

De volgende logische stap voor de beschaving
Hoe komt het dat onze samenleving zo dysfunctioneel is wanneer het erop aankomt om mensen echt een gevoel van eigenwaarde te geven? Ik ben in Denemarken opgegroeid en dat houdt in dat ik een heel typisch moderne, westerse opvoeding kreeg. Denemarken is een klein Scandinavisch land en decennia lang is het tamelijk welvarend geweest. Mijn ouders behoorden tot de arbeidersklasse en hoewel wij niet rijk waren, ontbrak het ons aan iets. De consequentie was dat ik een opvoeding ontving waarin het me niet ontbrak aan materiële noch psychologische voeding. Vergeleken met mensen die ik in andere naties ben tegengekomen, was ik een verwend kind, omdat ik nooit voor iets hoefde te strijden.

Dit stond in scherp contrast tot mijn ouders en grootouders. Mijn overgrootvader werkte de meeste tijd in een fabriek om zijn dertien kinderen te onderhouden. Mijn grootvader had maar drie kinderen, maar hij had ook een baan in een fabriek en dat was heel zwaar in de jaren dertig van de vorige eeuw. Mijn vader moest op zoek naar zijn eerste baan in de Tweede Wereldoorlog en banen lagen toen niet voor het oprapen.

Ik vertel dit omdat het aantoont dat de belangrijkste focus op het leven voor de generatie van mijn ouders lag bij het verbeteren van hun materiële omstandigheden. Na de Tweede Wereldoorlog was Denemarken net als de rest van de wereld bezig om mensen vaste banen te bezorgen die hen een redelijke levensstandaard zouden kunnen geven – in materieel opzicht natuurlijk. Psychologische zaken, zoals eigenwaarde, kwamen niet ter spraken, en ik beschuldig noch mijn ouders noch de samenleving ergens van.

Maar als ik terugkijk, denk ik dat het eerlijk is om te zeggen dat Denemarken en veel andere westers naties in de jaren zestig in een situatie was gekomen, waarin de mensen die daaraan wilden werken een stabiele en relatief welvarende levensstandaard konden bereiken. Dit brengt mij bij een logische vraag: “Wanneer de materiële levensstandaard voldoende is, wat is dan de volgende stap in de evolutie van een samenleving? Is materiële groei alles wat het leven te bieden heeft of zit er meer in het leven?”

In Denemarken lijkt het of er niet meer in het leven zit – de meeste mensen hebben dat in ieder geval niet ontdekt. Ik verhuisde in 1987 naar de Verenigde Staten om mijn spirituele doelen na te streven en pas in 2006 kwam ik weer eens in Denemarken, dus kon ik heel goed het contrast zien. Ik was verbaasd over hoe welvarend de mensen in die negentien jaar waren geworden. Denemarken heeft al heel lang de filosofie dat de rijkdom moet worden verspreid zoals een slogan bijvoorbeeld luidt: “maar weinig mensen hebben te veel en niemand te weinig.” En het was verbazingwekkend om in mijn geboortestad rond te lopen en te zien dat er veel meer mensen welvarend waren dan vroeger.

Maar waren de mensen gelukkiger dan toen? Niet dat het mij opviel, hoewel er een bepaald gevoel hing dat het leven goed was en men optimistischer was dan vroeger. In feite hebben internationale studies opgeleverd dat Denemarken het land is waar de mensen het gelukkigst zijn. Zelfs Oprah Winfrey heeft een show gemaakt over de gelukkige mensen in Denemarken en schilderde het af als het sprookjesland dat het op bepaalde manieren ook is.

Tegelijkertijd heeft Denemarken een groot aantal echtscheidingen en er zijn veel drugsverslaafden en zelfmoorden. Een groeiend aantal mensen krijgt psychologische hulp voor depressies of ernstiger geestesziekten. In 2012 voorspelde een nationaal genootschap op het terrein van de gezondheid in feite dat geestesziekten de komende decennia de grootste uitdaging voor de gezondheidszorg zouden vormen.

Hoe kunnen we dat nu verklaren? Waarom worden mensen niet automatisch gelukkiger of tevredener als de materiële welvaart toeneemt? In plaats daarvan beginnen ze allerlei psychologische problemen te krijgen die in vorige generaties nauwelijks voorkwamen. Hoe komt dat?

Je kunt allerlei sociologische en psychologische studies aanhalen, maar ik zou Occam Razor willen noemen: Als alle andere dingen gelijk zijn, is de eenvoudigste verklaring meestal juist. Dus ik beschouw dit als de eenvoudigste verklaring: materiële rijkdom is niet genoeg voor ons mensen. Materiële overvloed en veiligheid zal ons niet automatisch gelukkig maken of ons een gevoel van eigenwaarde geven. De reden daarvoor is dat materiële rijkdom een toestand buiten ons is, terwijl eigenwaarde een innerlijke toestand is. Het grote gebrek in de westerse wereld is dat wij materiële groei als een doel op zich hebben beschouwd in plaats van te zien wat het eigenlijk is: een middel om een doel te bereiken.

Maar welk doel? De vraag die wij onszelf als beschaving niet hebben gesteld, is: “Nu we materiële welvaart hebben bereikt, wat komt daar na – wat is de volgende logische stap?” Het antwoord is vanzelfsprekend dat we aan de psycho-spirituele welvaart van de mensen moeten werken. Het probleem is dat wij onszelf niet hebben afgevraagd: “Wat is de bedoeling van het leven?” Wij hebben onszelf deze vraag niet gesteld, omdat wij op een filosofisch doodlopende weg zijn aanbeland, waar geen antwoord op lijkt te zijn.

De meeste mensen hebben al lang geleden het traditionele christelijke standpunt losgelaten, waarin de beeld van het leven is dat je de wil doet van een God die ver weg is door gehoorzaam te zijn aan een kerk op aarde en zo vermijd je dan dat je in de hel komt en een beloning krijgt in een verafgelegen hemel. Alles wat ervoor in de plaats is gekomen, is een wetenschappelijk materialistische filosofie die zegt dat wij in een universum leven waarin alles door het toeval wordt bepaald. Hoe zal een geëvolueerde aap die wordt geconfronteerd met een willekeurig universum, ooit een bedoeling in het leven vinden?

Kunnen wij mensen wel gelukkig en tevreden zijn als wij niet het gevoel hebben dat er een bedoeling is, een bedoeling die echt lijkt en voor ons persoonlijk de moeite waard is? Kunnen we eigenwaarde ontdekken als het lijkt alsof ons individuele leven geen betekenis heeft? Ik denk dat de toenemende gezondheidsproblemen bewijzen dat wij dat niet kunnen.

Ik denk ook dat dit bewijst dat wij, wanneer aan onze materiële behoeften is voldaan, aan hogere behoeften beginnen te werken, namelijk de behoefte die verband houden met de psycho-spirituele aspecten van het leven. Eerdere generaties hadden die optie gewoon niet, maar wij wel en wij kunnen er niet aan ontsnappen.

Een natuurlijke fase in de menselijke evolutie
Loop nog eens terug door de wandelgangen van de geschiedenis. Er zijn veel samenlevingen waarin de mensen moesten worstelen om het fysiek te overleven en al hun tijd, energie en aandacht moesten besteden om ‘in het zweet huns aanschijns’ een inkomen te verdienen. Neem bijvoorbeeld eens de middeleeuwse feodale samenlevingen waarin de boeren slaaf waren, omdat de mensen die het land bezaten, ook de boeren bezaten. Waar is de samenleving sinds die tijd doorheen gegaan? Wat is de ware verandering die er heeft plaatsgevonden als gevolg van de wetenschappelijke en industriële revolutie?

De samenlevingen waren vroeger elitair en dat hield in dat een kleine elite niet alleen alles bezat en in haar macht had, maar dat ook alleen de leden van de elite vrije tijd hadden. Met vrije tijd bedoel ik dat de mensen niet al hun tijd en energie moesten benutten om geld te verdienen, maar de gelegenheid kregen om andere dingen te doen, zoals nadenken over de bedoeling van het leven. Als we terugkijken op de wetenschappelijke revolutie, dan zien we dat de meeste prominente denkers en wetenschappers de zoon van welgestelde vaders waren. Hierdoor hadden zij de tijd om zich af te vragen of de aarde echt het centrum van het universum was of waarom de appel uit de boom naar beneden valt.

Hoewel vroeger alleen een kleine elite vrije tijd had, heeft de gewone bevolking sinds de zestiger jaren ook steeds meer tijd om handen. Dit is gewoon een van de grootste bronnen die wij tot onze beschikking hebben. De meeste mensen hebben nog niet herkend dat dit een bron is (ze denken dat ze de tijd moeten doorbrengen met goedkoop amusement), maar miljoenen mensen hebben het daadwerkelijk als een bron herkend en er gebruik van gemaakt. Een aantal hebben dat gedaan door een heel andere aanpak van het leven, een radicaal andere manier van leven, te krijgen.

Ik geloof dat historici wanneer zij in de toekomst zullen terugkijken op onze tijd, dan zullen zien dat een van de meest significante ontwikkelingen van de eenentwintigste eeuw was dat heel veel mensen de vrije tijd kregen die hen in staat stelde om te gaan werken aan hun psycho-spirituele behoeften. Kijk alleen maar eens naar hoeveel mensen in de westerse wereld uit zowel de traditionele religie als het wetenschappelijk materialisme zijn gestapt. In plaats daarvan hebben zij grote stappen gezet om een wereldbeeld op te bouwen dat geen compromis is tussen die twee oude, maar haasje-over over hen heen te doen.

De revolutie in bewustzijn die velen van ons hebben beleefd, is echt een ongeëvenaard fenomeen in de bekende geschiedenis. Nog nooit eerder hadden zoveel mensen zoveel vrije tijd en nooit eerder hebben zoveel van hen die besteed aan het streven naar het ongrijpbare, abstracte doel om hun bewustzijn te verhogen.

Ik geloof dat deze ontwikkeling de volgende logische stap voor de moderne beschaving is en ik geloof dat degenen die dit al nastreven, de voorloper zijn van een nieuwe fase in de evolutie van de mensheid. Zoals altijd worden we neergezet als verschoppelingen in de gewone maatschappij, maar nu ik al zesendertig jaar het spirituele pad bewandel heb ik elke noodzaak om mijn spiritualiteit te verbergen, losgelaten. Ik geloof niet dat spirituele mensen gek zijn en mijn pleidooi berust op met de definitie van waanzin van Einstein: “Als je hetzelfde blijft doen en andere resultaten verwacht, dan ben je krankzinnig.” Als je naar steeds meer materiële welvaart blijft streven en verwacht dat de mensen op een dag automatisch gelukkig zullen zijn, dan ben je gek.

Geluk en gevoel van eigenwaarde zijn innerlijke toestanden. Onze fout in het westen is dat wij geloven dat de innerlijke toestand automatisch zal goedkomen als we de mensen welvarende omstandigheden geven. Maar de waarheid is echter dat wij geen materiële wezens zijn; wij zijn geen biologische robots. Onze innerlijke toestand is geen product van onze omstandigheden in de buitenwereld. En dat betekent dat het de allergrootste uitdaging voor ons als mens is dat wij leren om onze innerlijke toestand meester te zijn. Hoewel ons leven opgaat aan materiële behoeften, hebben we eenvoudig niets om hiermee aan de slag te gaan, maar zodra er voor onze materiële behoeften is gezorgd, komen onze psycho-spirituele behoeften naar voren en eisen de aandacht op.

In feite is het voor velen van ons heel gewoon dat die behoeften onze volledige aandacht opeisen. Hier werd vele jaren geleden al op gewezen door de Amerikaanse psycholoog Abraham Maslow die een piramide maakte van menselijke behoeften. Onderaan stonden wat ik heb genoemd onze materiële behoeften, maar bovenaan stonden wat Maslow onze behoeften tot zelfactualisatie noemde. We kunnen een natuurlijke voortgang in de evolutie van een individueel psycho-spiritueel wezen definiëren. Wij werken in een bepaalde fase aan onze lagere behoeften, maar daarna komt een fase waarin wij alleen maar bezig zijn met zelfactualisatie. En we leven in een tijd waarin dit het geval is voor een groeiend aantal mensen. Wij kunnen het bestrijden of we kunnen het omarmen – individueel of als samenleving. Ik geloof dat omarmen beter is dan ertegenin gaan.

Er bestaat een andere manier van leven
Degenen van ons die een typisch westerse manier van opvoeding hebben gehad, heeft men een beeld van ons gegeven dat ons uit onze kracht haalt. Wij zijn blootgesteld aan twee geloofssystemen die elk een volledig en onfeilbaar beeld geven van hoe het leven is en hoe het werkt. Het enige probleem is dat die twee wereldbeelden niet op elkaar aansluiten en dat betekent dat zij niet allebei waar kunnen zijn.

Al vanaf heel jong herinner ik me dat ik mij bewust was van de gedachte dat ze allebei niet waar waren. Ik had het gevoel dat beide geloofssystemen er niet in slaagden om mijn vragen over het leven te beantwoorden en dat hun doelen mijn eigen innerlijke ervaring tegenspraken. Ik voelde als jongen dat hoewel het christendom in het algemeen en de wetenschap heeft erg van elkaar leken te verschillen, één ding gemeen hadden: allebei ontkenden ze dat het leven een spirituele zijde heeft en een spiritueel pad dat wij allemaal kunnen volgen.

Het materialisme ontkent vanzelfsprekend het bestaan van God en alles wat buiten het materiële universum valt, het ontkent dus ook dat het spirituele pad bestaat. Wij zijn het product van onze genen en omgeving met maar heel beperkte opties om onze gemoedstoestand te veranderen. Die beweringen resoneerden niet met mijn eigen innerlijke ervaringen en mijn innerlijke kennis over het leven.

Maar het christendom heeft ook geen wereldbeeld gepresenteerd dat bij mij een snaar raakte waardoor ik diep in mijn hart wist dat het klopte. Het christendom zegt dat wij allemaal van nature zondaar zijn en dat weigerde ik gewoon te geloven, zelfs al als kind. Het geeft ook een beeld van het leven dat het een proces is waarin je wacht op een redder van buitenaf en dit heeft nooit de snaar van mijn innerlijke kennis geraakt, omdat ik wel voelde dat wij het potentieel hebben om iets te doen om onszelf te verbeteren.

Vanzelfsprekend zijn de meeste mensen op de wereld op dezelfde manier blootgesteld aan de wereldbeeld van het materialisme en een of andere vorm van religie die niet op elkaar aansloten. En de meeste mensen reageren op een van de twee volgende manieren:

• Er zijn mensen die een van de geloofssysteem uitkiezen, accepteren dat dit onfeilbaar is en dan denken ze gewoon niet verder dan wat het systeem acceptabel en waar vindt. Zij stellen geen vragen die buiten het mentale kader vallen die het systeem heeft gedefinieerd.
• Anderen hebben het gevoel dat geen van beide systemen waar zijn, maar zij hebben nooit iets anders gevonden, dus negeren ze of onderdrukken ze hun vragen over het leven en richten zich op de materiële zijde van het leven.

Ik had nooit een van die twee manieren kunnen accepteren en ik denk dat een gestaag groeiend aantal mensen in de laatste paar decennia ook het gevoel heeft dat je meer over het leven kunt leren dan wat die systemen presenteren. Veel mensen hebben het gevoel dat er een dimensie mist bij het beeld dat zij van het leven hebben en heel veel mensen hebben het gevoel dat wij iets kunnen doen om onszelf actief te verbeteren.

Zo dacht ikzelf altijd. Ik wist gewoon, op een bepaalde manier twijfelde ik er nooit aan, dat ik een wezen was dat tot niets in staat was. Ik wist zelfs dat wij meer zijn dan menselijke wezens, zoals men het gewoonlijk definieert. Mijn persoonlijkheid en identiteit waren niet geschapen en in beton gegoten door een God die ver weg in de hemel zat. Ik ben ook geen aap die is geëvolueerd, een combinatie van de genen van mijn ouders of een product van mijn omgeving. Ik wist altijd al dat ik een uniek individueel wezen was en dat mijn hoogste potentieel was dat ik die individualiteit moest ontwikkelen. Ik wist ook dat ik, ook als factoren in de buitenwereld mijn innerlijke leven kunnen beïnvloeden, het potentieel heb om de leiding te nemen over mijn innerlijke wereld en meester te zijn over mijn eigen psyche.

Als kind had ik dit niet in woorden kunnen uitleggen, maar vanbinnen wist ik dat ik het potentieel had om systematisch en bewust mijn bewustzijn te verhogen. Ik wist ook dat dit de ware bedoeling van mijn leven was en dat het voorrang had op al het andere. Die innerlijke kennis had ik van niemand gekregen. Ik ben ermee geboren en de eerste achttien jaar van mijn leven, lag dit te slapen, wachtend op een trigger van buitenaf. Maar zodra die trigger kwam, omarmde ik mijn innerlijke kennis en ik heb nooit achterom gekeken.

Zodra mijn innerlijke kennis ontwaakt was, omarmde ik een benadering van het leven die radicaal anders was dan waar ik mee was opgevoed. Ik begon te zien dat mijn leven een helder doel had, namelijk een fundamentele verandering in mijn bewustzijnsstaat. Ik begon het leven als een geleidelijk proces te beschouwen, waardoor ik systematisch dat doel bereik. Ik begon mijn leven te beschouwen als een spiritueel pad dat uit twee belangrijke componenten bestond:

• Er is meer in het leven dan waar men in de filosofieën van droomt die onze samenleving beheersen. In feite is er een groot aantal leringen beschikbaar die ons kunnen helpen om te begrijpen dat de materiële wereld slechts het tipje van de ijsberg is en dat er een enorme spirituele wereld onder de ‘bovenste laag’ zit die wij met ons bewuste gewaarzijn zien.
• Spirituele kennis vergaren bevredigt niet alleen onze nieuwsgierigheid en helpt ons om de fundamentele levensvragen te beantwoorden, maar zal ons ook in staat stellen om onze bewustzijnsstaat op een hoger niveau te brengen dan de meeste mensen normaal vinden. Met andere woorden, we hebben allemaal een veel groter potentieel met onze mentale kracht dan wij mochten uiten door onze opvoeding. En als wij een systematisch pad volgen, kunnen wij dat potentieel ontsluiten.

Als wij ons bewustzijn verhogen, kunnen we dienstbaarder aan het leven zijn en de spirituele bedoeling van ons om naar deze planeet te komen, ten uitvoer brengen, zelfs de planeet op een hoger niveau brengen. Dat kan ons meer een gevoel van betekenis geven dan de traditionele geloofssystemen.

Als wij ons bewustzijn verhogen, kunnen wij op den duur een bewustzijnsstaat manifesteren die lijkt op wat door bepaalde spirituele leraren is gedemonstreerd. Dit zal ons niet alleen een groter gevoel van eigenwaarde geven, maar ons ook bevrijden om verder te gaan naar een hoger rijk dat veel fascinerender is dan deze wereld.

Laat ik duidelijk zeggen dat ik niet zeg dat alle mensen hetzelfde pad moeten volgen als ik. Ik geloofde dat zesendertig jaar geleden wel. In die tijd kreeg ik een ervaring die een doorbraak was. Die toonde me dat spirituele groei de allerbeste oplossing is voor het probleem van de onmenselijkheid van de mens voor de mens. Met onze huidige bewustzijnsniveau overwinnen we oorlogen en conflicten nooit, maar dit kan wel als wij ons bewustzijn verhogen naar een hoger niveau.

Niettemin ben ik de laatste jaren tot het besef gekomen dat hoewel mijn visioen klopte, mensen in verschillende stadia van ontwikkeling zitten – en dat is helemaal oké. Niet alle mensen zijn eraan toe om bewust spirituele groei te omarmen en aangezien we allemaal individuen zijn, moet ieder zijn of haar eigen pad volgen.

Mijn punt is dat wij, degenen die hun leven wijden aan spirituele groei niet gek zijn en niets te verbergen hebben. In feite geloof ik dat het tijd wordt dat wij eens wat meer ‘uit de kast komen’ en openlijk onze spiritualiteit demonstreren. Het wordt zelfs tijd dat wij eisen dat de rest van de samenleving ons met wat meer respect behandelt, omdat wij zeker niet meer ‘daarginds’ zijn dan vele andere minderheden die meer erkenning hebben gekregen in de laatste decennia.

Ik geloof dat de mensen die ‘spiritueel maar niet religieus’ zijn, de komende decennia meer invloed op onze samenleving zullen krijgen en bepaalde verschuivingen zullen vergemakkelijken. Maar om dat te kunnen doen, denk ik dat wij bepaalde problemen moeten opruimen die ik in dit boek en andere die nog zullen volgen, zal aankaarten. En een daarvan is vanzelfsprekend dat het veel spirituele mensen ontbreekt aan eigenwaarde, juist omdat ze spiritueel zijn – en daardoor eigenlijk nooit in een niet-spirituele samenleving passen. Hier later meer over.

De zinloze zoektocht naar materiële eigenwaarde
Mijn punt in dit hoofdstuk is in het algemeen dat veel mensen aan een zoektocht beginnen naar een gevoel van eigenwaarde door middel van materiële middelen. De reden is dat de samenleving ons niet leert wat het zelf is en ons de keuze geeft tussen twee geloofssystemen die allebei ons gevoel van eigenwaarde in de goot gooien. Wil je jij jezelf als een zondaar beschouwen die naar de hel gaat of als een aap die nergens heengaat?

Als je een stap terugdoet en naar de moderne samenleving kijkt, dan kun je zien dat heel veel activiteiten worden gedreven door een niet erkend verlangen naar een soort gevoel van eigenwaarde door iets op de materiële wereld te doen of daarin te verwerven. Ik heb mensen gezien die hun hele leven bezig zijn met het vergaren van materiële rijkdommen en die een heel comfortabele levensstijl hebben bereikt. Maar toen ik in hun ogen keek, zag ik dat hun ziel leeg was en pijn leed. Zij hadden misschien enige tijd een gevoel van eigenwaarde gekregen omdat zij een groot huis en mooie auto’s bezaten. Maar nu beginnen ze door te krijgen dat zij die niet mee kunnen nemen. En zij vragen zich af of er misschien een vorm van eigenwaarde bestaat die blijvend is nadat zij ‘deze sterfelijke kronkel van zich afschuiven’.

Vel mensen, vooral mannen, proberen eigenwaarde te zoeken bij seksuele overwinningen. Ik ‘genoot’ eens van een autoritje met twee kerels die uren spraken over de vrouwen met wie zij hadden geslapen. Een van de mannen liet dit optellen tot negenentwintig en de ander liet een lang gefluit horen. Maar dat was niets vergeleken bij de man die ik later ontmoette, die ging na zijn echtscheiding op een campagne van ‘zoek en kleed uit’. Hij slaagde erin om met meer dan tweeduizend vrouwen te slapen voordat hij zich realiseerde dat hij geen gevoel van eigenwaarde tussen de lakens zou vinden. Hij ging toen het spirituele pad op en is sindsdien bezig een echt gevoel van eigenwaarde op te bouwen.

Veel vrouwen gaan op deze zoektocht naar gevoel van eigenwaarde door te willen voldoen aan een ideaal dat is opgebouwd door de reclame-industrie. Zij accepteren een schoonheidsideaal waar geen enkele vrouw aan kan voldoen, omdat die wordt gecreëerd door twee soorten siliconen, namelijk borstimplantaten en computerchips. Geen enkele vrouw had een volmaakte huid voordat Photoshop er was en geen enkele vrouw had grote borsten én een slanke taille voordat er plastische chirurgie bestond.

Ik herinner me nog dat ik op een avond aan het zappen was en bij een televisieprogramma kwam over extreme sporten. Ik schrok heel erg toen ik zag dat iemand van een dertig meter hoge rots af skiede zonder te weten wat er beneden was. En wat voor gevoel van eigenwaarde krijg je als je je leven aan een zijden draadje laat hangen aan de zijkant van een rots? Om nog maar niet te spreken over zwemmen met haaien of op een motor over een heel diep ravijn heen springen. Kunnen vijftien minuten beroemd zijn je eigenlijk wel een heel leven lang een gevoel van eigenwaarde geven? Mijn eigen vader was zijn hele leven bezig om een gevoel van eigenwaarde te kweken door middel van materiële middelen. En ik herinner me nog de leegte in zijn ogen tijdens de gesprekken ’s avonds laat net voor hij stierf.

Ik ben tot het besef gekomen dat je het gevoel van éígenwaarde niet buiten jezelf kunt vinden. En de enige manier om het zelf te leren kennis, is het volgen van het spirituele pad. Wat inhoudt dat wij als spirituele mensen alleen het potentieel hebben om de samenleving op een punt te brengen waarop ze de mensen echt een gevoel van eigenwaarde kan bijbrengen.