Als mens kun je niet voorkomen dat je met God te maken krijgt

door Kim Michaels

Elke discussie moet een startpunt hebben, maar wanneer het over de onderwerpen God en religie gaat, is het heel erg moeilijk om een startpunt te kiezen dat andere mensen niet beledigt. En dat is nu juist een punt om mee te beginnen. Wij kunnen erkennen dat de onderwerpen God en religie sterke gevoelens bij mensen oproept.

Wat bereiken we als we dit erkennen? Wij zien dat een ingewikkeld, onvermijdelijk en inherent deel van het menszijn is dat je te maken krijgt met het onderwerp God en hoe onze relatie tot God is. Wij zien ook dat vanwege de vele verschillende reacties op het onderwerp – of zouden we moeten zeggen de ontelbare meningsverschillen en conflicten – het onderwerp God niet gemakkelijk is.

Dit leidt nu tot een nieuwe definitie van God, één die je waarschijnlijk niet op de zondagsschool hebt geleerd: God is de allergrootste uitdaging voor menselijke wezens. Als mens kun je niet voorkomen dat je te maken krijgt met het onderwerp God. En omdat de religie zo vaak beweert dat ze de enige juiste manier heeft om met het onderwerp God om te gaan, kun je nauwelijks het onderwerp religie vermijden.

Ik ben mij er heel bewust van dat mensen het niet met deze uitspraken eens zullen zijn. Ze zullen zeggen dat God gewoon een onderwerp is dat niet relevant voor hen is, omdat zij dat allang hebben weggedaan als een product van bijgeloof. Hm? Dus er zijn mensen die zeggen dat God wegdoen omdat het bijgeloof is, niet een manier is om met God om te gaan?

Begrijp je wat ik bedoel? God is een onderwerp dat alle mensen aangaat – op wat voor manier ook. Dus de vraag die interessant is, is hoe wij dat doen. Maar laten we eens wat specifieker worden.

Wat betekent het om mens te zijn?
We hebben gezien dat een belangrijk aspect van het menszijn is dat we moeten omgaan met het onderwerp God en religie. Op dit punt zeggen veel mensen dat wij onze aandacht op die twee onderwerpen moeten richten. Ik wil ze echter anders benaderen. Ik zou willen beginnen met de vraag wat het betekent om mens te zijn. Per slot van rekening zijn wij degenen die met het onderwerp God en religie moeten omgaan, dus het lijkt me logisch dat wij, als we niet weten wie we zijn, niet aan een intelligente discussie kunnen beginnen.

Dus wat is een menselijk wezen? Wat betekent het om mens te zijn, te leven? Welnu, nadat ik dit onderwerp jarenlang heb bestudeerd, is de eenvoudigste definitie die ik kan bedenken: Menselijke wezens zijn ervarings’machines’. De essentie van het menszijn is dat wij bewust zijn, wij zijn ons gewaar, maar waar zijn wij ons van bewust? Welnu, veel mensen zouden zeggen dat wij ons bewust zijn van onze omgeving, het universum en het leven. Wij gaan door het leven terwijl we het leven ervaren. Ik ben het hier niet mee oneens, maar we kunnen een beetje dieper gaan door te vragen waar die ervaring plaatsheeft.

Je kunt God zien als een wezen dat buiten jou is, mogelijk in een verafgelegen hemel. Je zou religie als een macht van buitenaf kunnen zien, die je denken probeert te beheersen. Je zou het universum kunnen beschouwen als een omgeving buiten jou waarin jij leeft. Maar dat je God, religie en het universum op deze manier ‘ziet’, is een ervaring die in je geest (gedachten), hart en wezen plaatsheeft.

Dit heeft veel complicaties en die zullen we later allemaal bekijken. Maar op dit moment wil ik erop wijzen dat je een bewust wezen bent die het ‘leven’ ervaart, je hebt een ‘ervaring van het leven’. Die ervaring vindt plaats in je hoofd en dit brengt ons bij een zeer belangrijke vraag die de meeste mensen nooit aan zichzelf gesteld hebben.

Je ervaring van het leven richt zich vaak op omstandigheden buiten jou, zoals andere mensen of specifieke omstandigheden in het leven. Dit heeft ertoe geleid dat veel mensen in principe op een manier door het leven gaan waarop zij zichzelf als slachtoffer zien van omstandigheden buiten hen. Met andere woorden, zij geloven dat hun ervaring van het leven – de ervaring die binnenin hen plaats heeft – totaal wordt bepaald door omstandigheden die buiten hen bestaan. We zouden zelfs zover kunnen gaan dat wij mensen geprogrammeerd zijn om te denken dat de enige manier om gelukkig te zijn, onder bepaalde omstandigheden in de buitenwereld is. Maar toch is er een vraag die de meeste mensen nooit stellen: “Is het logisch dat onze ervaring van het leven – die binnenin ons plaats vindt, zoals ik zei – helemaal en alleen maar wordt bepaald door wat er buiten ons gebeurt?”

Met andere woorden, is het mogelijk dat onze ervaring van het leven het product is van twee factoren? De ene is de omstandigheden buiten ons die we in de materiële wereld tegenkomen, maar de andere is de innerlijke omstandigheden die in onze eigen gedachten bestaan. Om dit te illustreren, moet je eens bedenken wat er gebeurt als je een bril opzet met gele glazen. Ineens lijkt de lucht groen. Je gaat natuurlijk niet geloven dat de lucht groen is, maar dat komt omdat je de lucht zonder bril hebt gezien. Stel je nu eens voor dat je een baby permanent gele contactlenzen zou indoen. Die persoon zou opgroeien met alleen maar gele lenzen en daardoor zou hij of zij echt geloven dat de lucht groen is. Stel je eens voor dat je een gesprek hebt met die persoon en hem ervan probeert te overtuigen dat de lucht eigenlijk blauw is. Die persoon zou waarschijnlijk zeggen: “Wat bedoel je met de lucht is blauw? De lucht is groen – ik zie het met mijn eigen ogen.”

Het punt is dat wij misschien innerlijke omstandigheden in onze geest hebben die ‘kleuren’ hoe wij de wereld zien en daardoor een fundamentele impact op onze ervaring van het leven hebben. Waarom is dit belangrijk? Welnu, om te beginnen kan het ons helpen om een nieuw inzicht te ontwikkelen in waarom de onderwerpen God en religie zo vaak tot meningsverschillen en conflicten tussen mensen leiden.

Hoe is het mogelijk dat een fundamentalistische moslim ervan overtuigd is dat hij in de hemel wordt beloond met zeventig maagden als hij de vijanden van de islam doodt – alsof er ooit een situatie op aarde kan zijn die God bedreigt. Hoe is het mogelijk dat een fundamentalistische christen ervan overtuigd is dat alleen de leden van zijn of haar kerk in de hemel komen – wat inhoudt dat niemand gered kon worden voor de tijd van Jezus? Hoe is het mogelijk dat een atheïst er absoluut van overtuigd is dat het geloof van de mensen in God het product is van bijgeloof, en dat zijn geloof dat er geen God is, een onweerlegbaar feit is?

Welnu, het antwoord is onvermijdelijk dat die vaste overtuigingen het product zijn van de manier waarop de mensen het leven ervaren en dat zijn zowel de externe factoren in hun omgeving als de innerlijke factoren in hun hoofd, de factoren die bepalen hoe zij op hun omgeving reageren. Dit verklaart waarom drie mensen in een religieuze cultuur kunnen opgroeien en de een gelovig wordt, een ander agnosticus en een derde atheïst. Zij werden allemaal blootgesteld aan situaties die heel erg veel op elkaar leken, dus de verschillen in hun reacties kunnen alleen worden verklaard door hun innerlijke omstandigheden.

Hoe wil je dat jouw ervaring van het leven wordt?
Waar brengt dit ons? Welnu, het brengt ons bij een heel belangrijk besef, omdat wij nu begrijpen waarom het onderwerp God zo’n grote uitdaging is voor menselijke wezens. Het eenvoudige feit – dat vaak over het hoofd wordt gezien door religieuze en niet-religieuze mensen – is dat wij geen relatie met God kunnen ontwikkelen als wij alleen naar God en de religie kijken – door alleen buiten ons te kijken.

Om een volwassen relatie met God te ontwikkelen, moeten wij ook naar de omstandigheden binnenin ons kijken. Wij moeten bereid zijn om erover na te denken hoe onze gedachten de manier ‘kleuren’ waarop wij naar de onderwerpen God en religie kijken en die benaderen.

Tussen haakjes, dit wordt je geleerd in de oorspronkelijke leringen van de meeste wereldreligies, hoewel dat vaak verdonkermaand is door ‘officiële’ doctrines en dogma’s. Het Boeddhisme maakt duidelijk dat de oorzaak van het lijden van de mens in de geest zit. En Jezus heeft zijn volgelingen verteld dat zij eerst naar de balk in hun eigen oog moeten kijken in plaats van altijd buiten zichzelf te kijken.

We kunnen dan op een nieuwe manier naar deze discussie kijken. Zoals ik zei, kunnen wij mensen niet voorkomen dat wij te maken krijgen met de onderwerpen God en religie – zij vormen een onderdeel van onze ervaring van het leven. De vraag wordt nu hoe jij persoonlijk wilt dat God en religie jouw ervaring van het leven beïnvloeden? Wil je dat die onderwerpen je ervaring van het leven versterken of wil je dat ze jouw ervaring van het leven beperken?

Als je wilt dat God en religie je ervaring van het leven versterken, dan moet je erover nadenken of de bepalende factor niet buiten jou is, maar in jou. Jouw innerlijke omstandigheden bepalen hoe je tot dusver op de onderwerpen God en religie hebt gereageerd – toen zij aan jou werden gepresenteerd door de cultuur (culturen) waaraan jij bent blootgesteld. Dus als jij wilt dat God en religie een positievere invloed op jouw ervaring van het leven hebben, dan moet jij naar die innerlijke omstandigheden kijken. Door je benadering van God en religie te veranderen, kun je veranderen hoe jij reageert op externe stimuli en daardoor zul jij jouw ervaring van het leven veranderen.

Wanneer je beseft dat jij een ervaringsmachine bent, dan volgt daaruit dat je het leven ervaart door het filter van je geest, jouw bewustzijn. De omstandigheden in je geest – zoals je overtuigingen over het leven – zullen kleuren hoe jij reageert op externe omstandigheden. En daardoor zul jij veel meer invloed krijgen op jouw ervaring van het leven dan wat er buiten jou gebeurt.

In werkelijkheid ben je geen machine, want een machine heeft geen zelfbewustzijn. Juist het feit dat je een ervaring van het leven krijgt en dat je omstandigheden kunt ervaren die aangenaam of onaangenaam zijn, toont aan dat jij je van jezelf gewaar bent. Hieruit volgt dat jij een optie hebt die een echte machine niet heeft – je kunt veranderen hoe jij functioneert. Je kunt je zelfbewustzijn benutten om naar je innerlijke omstandigheden te kijken en te bepalen hoe zij jouw ervaring van het leven beïnvloeden. Als de uitkomst je niet aanstaat, kun je kiezen om bewust je innerlijke omstandigheden te veranderen. Ik zou willen zeggen dat religie in haar zuivere vorm de bedoeling heeft om je handvaten te geven om je ervaring van het leven te versterken door je in staat te stellen om bewust jouw innerlijke omstandigheden te veranderen. Als je hebt ervaren dat religie je ervaring van het leven beperkt, dan zal dit boek je helpen om het anders te benaderen.

Het keerpunt
We zijn nu bij de eerste van diverse keerpunten aanbeland. De situatie is eenvoudig. Als je niet bereid bent om te erkennen dat de innerlijke omstandigheden in je geest de manier waarop je naar God en religie kijkt, beïnvloedt en als je er niet over wilt nadenken hoe jij die omstandigheden misschien zou kunnen veranderen om je ervaring van het leven te verbeteren, dan heeft dit boek je niets te bieden.

Een van de dingen waar ik een hekel aan heb bij religie, is dat het de mensen zo’n gemakkelijk excuus geeft om hun gedachten af te sluiten en weigeren naar de balk – de innerlijke omstandigheden – in hun eigen oog te kijken. Wij zullen hier later beter naar kijken, maar als jij een van de mensen bent die religie heeft gebruikt om je geest af te sluiten – en wanneer ik religie zeg, bedoel ik ook de religie van het wetenschappelijk materialisme – dan heb ik je gewoon niets te bieden. Als je denkt dat je al alles weet wat je moet weten over God en religie – als je denkt dat je huidige kijk op God de enige ware, rationele of mogelijke kijk is – wat kan ik dan nog zeggen om jouw ervaring van het leven uit te breiden?

Ik bedoel hiermee dat ik aanneem dat je, als jij dit boek blijft lezen, er in ieder geval voor openstaat om na te denken over hoe de innerlijke omstandigheden van jouw eigen geest invloed hebben op hoe jij tot dusver op de onderwerpen God en religie hebt gereageerd.