Was Jezus een Bijbelse letterkundige?

door Kim Michaels

Vanzelfsprekend hebben we deze vraag al enigszins beantwoord, omdat we hebben gezien dat Jezus voortdurend door de Schriftgeleerden en farizeeërs werd aangevallen. Dit waren de religieuze fundamentalisten uit die tijd en zij zouden Jezus vanzelfsprekend niet hebben aangevallen als hij niet hun letterlijke interpretatie van de Bijbelboeken had ondermijnd. Laten we dit nog eens beter onderzoeken.

Stel dat er in de tijd van Jezus een groep mensen was die tegen Jezus zei: “Sorry Jezus, maar wij kunnen niet accepteren dat jij beweert dat jij de Messias bent. De Thora is duidelijk het onfeilbare woord van God en dus compleet en die kan ons alles vertellen wat wij tot in alle eeuwigheid over God moeten weten. Het is gewoon weg niet mogelijk dat God jou zou zenden om ons iets te vertellen wat niet al in de Thora staat. Daarom moet je wel een fraudeur zijn. Goeie dag!”

Als je Jezus als de Zoon van God beschouwt, als de Messias, of zelfs als een echte spirituele leraar, dan zou je denken dat dit een belachelijke bewering is. Vanzelfsprekend hadden die mensen de Thora in een gesloten kader veranderd en zeiden zij in principe dat God niet langer tot de mensheid kon spreken en ons progressieve openbaringen van de spirituele waarheid geven.

Maar denk er nu eens over na dat moderne christenen echt geloven dat de Bijbel in haar huidige vorm het onfeilbare woord van God is en ons alles kan vertellen wat wij over het leven moeten weten. Zij zeggen dat Jezus ons de laatste openbaring kwam brengen en daarmee is de openbaring van God aan de mensheid 2000 jaar geleden gestopt.

Hoewel de samenleving zo is veranderd dat we dit bijna niet kunnen bevatten, heeft God ons nog steeds niet iets nieuws te vertellen. Hoewel moderne mensen een totaal andere situatie hebben dan de mensen in de tijd van Jezus – en dus andere spirituele noden hebben – heeft God ons niets nieuws te bieden. Daardoor blijft ons niets anders over dan de bestaande Bijbelboeken te interpreteren. Maar wij mogen die Bijbelboeken niet interpreteren op grond van de uitgebreidere kennis die wij tegenwoordig hebben. Nee, wij moeten die letterlijk interpreteren. Maar wat betekent dat eigenlijk?

Dit is de definitie van het woord letterlijk:

1. Precies overeenstemmend met, betrekking hebbende op, of in de eerste plaats de strikte betekenis van het woord of woorden; niet figuratief of metaforisch; de letterlijke betekenis van een woord.
2. volgt de woorden van het oorspronkelijk geschrevene of gezegde heel strikt en precies; woordelijk.
3. waar volgens het feit; niet overdreven; actueel of feitelijk: een letterlijke beschrijving van omstandigheden.

Dat lijkt duidelijk genoeg, maar nu volgt de definitie van interpretatie:
1. De daad van het interpreteren; verhelderen; uitleggen; het werk van de schrijver heeft een interpretatie nodig.
2. een uitleg van de betekenis van een ander artistiek of creatief werk; een verheldering: de interpretatie van een gedicht.

Zie je dat het woord ‘letterlijk’ en het woord ‘interpretatie’ – letterlijk – niet met elkaar samengaan?
Letterlijk betekent dat je niet verder kijkt dan de vanzelfsprekende betekenis van de woorden, terwijl interpretatie betekent dat je een verborgen betekenis uitlegt. Daardoor heeft het geen zin om te spreken over een letterlijke interpretatie. Je kunt letterlijk zijn over de Bijbel en je kunt de Bijbel interpreteren, maar je kunt de Bijbel niet letterlijk interpreteren – in ieder geval niet als je consistent wilt zijn.

Is het gewoon een woordenspel? Denk eens aan de uitspraak van eerder:

en zonder gelijkenis sprak Hij tot hen niet, maar Hij verklaarde alles aan Zijn discipelen als zij alleen waren. (Marcus 4:34)

Jezus onderricht de menigte met parabels, maar wat is een parabel? Dit is de definitie van het woordenboek:

1. Een kort allegorisch verhaal om een bepaalde waarheid, religieus principe of een morele les te illustreren of te onderwijzen.
2. een uitspraak of commentaar die de betekenis indirect overbrengt door een vergelijking, analogie of iets dergelijks te gebruiken.

Een parabel is een verhaal dat een punt indirect wil overbrengen – wat inhoudt dat een parabel niet letterlijk moet worden geïnterpreteerd. Als je een parabel letterlijk neemt, mis je het punt. Denk eens aan de volgende parabel:

2 En de Farizeeën en de Schriftgeleerden morden onder elkaar en zeiden: Deze Man ontvangt zondaars en eet met hen.
3 En Hij sprak deze gelijkenis tot hen en zei:
4 Welk mens onder u die honderd schapen heeft en er één van verliest, verlaat niet de negenennegentig in de woestijn en gaat achter het verlorene aan, totdat hij het vindt?
5 En als hij het gevonden heeft, legt hij het vol blijdschap op zijn schouders.
6 En als hij thuiskomt, roept hij zijn vrienden en buren bijeen en zegt tegen hen: Wees blij met mij, want ik heb mijn schaap gevonden, dat verloren was.

Als je erop staat om deze parabel letterlijk te interpreteren, moet je redeneren dat Jezus het alleen over schaapherders en schapen heeft. Dus moeten degenen die geen kudde schapen hebben, deze parabel maar negeren. Een letterlijke interpretatie staat niet toe dat je zegt dat Jezus het heeft over zondaren als verloren schapen. Maar dat is wel duidelijk de bedoeling van Jezus, zoals uit het volgende vers blijkt:

7 Ik zeg u dat er evenzo blijdschap zal zijn in de hemel over één zondaar die zich bekeert, meer dan over negenennegentig rechtvaardigen, die de bekering niet nodig hebben. (Lucas 15)

En nog een duidelijk voorbeeld:

31 Een andere gelijkenis hield Hij hun voor. Hij zei: Het koninkrijk der hemelen is gelijk aan een mosterdzaad, dat iemand nam en in zijn akker zaaide.
32 Dat is wel het kleinste van al de zaden, maar als het opgegroeid is, is het het grootste van de tuingewassen en het wordt een boom, zodat de vogels in de lucht een nest komen maken in zijn takken. (Matteüs 13)

Vanzelfsprekend heeft Jezus niet gezegd dat het koninkrijk van God een zaadje is of dat het de bedoeling is dat het een plaats is voor de vogels om te nestelen. Hoe kun je dan ooit de diepere betekenis begrijpen als je dit letterlijk interpreteert? Het lijkt duidelijk dat de discipelen van Jezus niet tevreden waren met die letterlijke interpretatie:

Petrus antwoordde en zei tegen Hem: Verklaar ons deze gelijkenis. (Matteüs 15)

Maar het lijkt er ook op dat Jezus niet wilde dat zijn discipelen voor de letterlijke interpretatie gingen; hij wilde dat ze meer inzicht zouden zoeken:

15 Petrus antwoordde en zei tegen Hem: Verklaar ons deze gelijkenis.
16 Maar Jezus zei: Bent ook u nog altijd onwetend? (Matteüs 15)

Een ander voorbeeld is de lange parabel van Jezus over de zaaier (beginnend bij Matteüs 13:3), van wie de zaden in verschillende soorten grond vielen. Jezus verklaart de parabel nader (Matteüs 13:18) en zijn uitleg gaat veel verder dan wat je eruit had kunnen opmaken als je de parabel letterlijk had geïnterpreteerd. Waarom gebruikt Jezus zelfs maar parabels, waarom geeft hij de mensen niet de directe verklaring van het punt dat hij wil maken?

10 En de discipelen kwamen naar Hem toe en zeiden tegen Hem: Waarom spreekt U tot hen door gelijkenissen?
11 Hij antwoordde en zei tegen hen: Omdat het u gegeven is de geheimenissen van het koninkrijk der hemelen te kennen, maar aan hen is het niet gegeven.
12 Want wie heeft, aan hem zal gegeven worden, en hij zal overvloedig hebben; maar wie niet heeft, van hem zal afgenomen worden zelfs wat hij heeft.
13 Daarom spreek Ik tot hen door gelijkenissen, omdat zij niet zien, ook al zien zij, en niet horen, ook al horen zij, en ook niet begrijpen.
14 En in hen wordt de profetie van Jesaja vervuld die zegt: Met het gehoor zult u horen, maar beslist niet begrijpen; en ziende zult u zien, maar beslist niet opmerken.
15 Want het hart van dit volk is vet geworden, en zij hebben met de oren slecht gehoord, en hun ogen hebben zij dichtgedaan opdat zij niet op enig moment met de ogen zouden zien en met de oren horen en met het hart begrijpen, en zij zich zouden bekeren en Ik hen zou genezen. (Matteüs 13)

Vergelijk dit eens met wat we eerder hebben gezien, namelijk dat Jezus de Schriftgeleerden en farizeeërs uitdaagde, omdat zij de Bijbel letterlijk benaderden. Lijk het niet aannemelijk dat Jezus opzettelijk parabels gebruikte omdat heel veel mensen gevangenzaten in de letterlijke benadering van religie? Hij gebruikt parabels als een vorm van koan die is ontworpen om het intellect in verwarring te brengen, de lineaire geest, die alles letterlijk wil interpreteren. Met andere woorden, Jezus gebruikt parabels die je moet interpreteren als middel om de mensen te dwingen om uit de letterlijke interpretatie ervan te stappen.

Is het niet duidelijk dat Jezus wilde dat zijn discipelen meer deden dan een letterlijke benadering van spiritualiteit? Is het niet duidelijk dat Jezus geen Bijbelse letterkundige was, zoals wordt gedemonstreerd door het feit dat de Schriftgeleerden en farizeeërs de letterlijke interpretatie probeerde te gebruiken om Jezus verdacht te maken? Is het niet duidelijk dat je de boodschap van Jezus gewoonweg niet helemaal kunt begrijpen als je erop staat om die letterlijk te nemen? Als je dat doet, krijg je dezelfde gemoedsgesteldheid als de mensen die Jezus afwezen en hem ter dood lieten veroordelen. Nogmaals begrijpen we de keuze:

• Ben je tevreden met de letterlijke interpretatie van de Bijbel? Laat jij je angst vergroten door Bijbelse letterkundigen en je geest afsluiten voor een beter begrip van de hele boodschap van Jezus?
• Wil jij meer? Wil je een rijker inzicht in wat Jezus ons echt probeerde te vertellen? Wil je één van de mensen zijn van wie Jezus heeft gezegd: “Omdat het je gegeven wordt om de mysteries van het koninkrijk der hemelen te leren kennen?”

Wij begrijpen nu dat je om de parabels van Jezus te kunnen begrijpen, verder moet kijken dan de letterlijke interpretatie. En als we de diepere waarheid willen weten die hij aan zijn discipelen onderwees, moeten we veel verder kijken dan de letterlijke interpretatie. Maar hoe kunnen we een diepere interpretatie vinden die klopt? Hoe kunnen we de leringen van Jezus zo interpreteren dat wij horen wat Jezus dat wij horen en niet wat wij willen horen?